Nazywaliśmy go “Sprężynka”, bo był taki zwinny i sprawny. Wyjątkowy talent – mówi Adam Kensy o byłym koledze z drużyny Marku Szczechu, który bronił nie tylko w pamiętnych meczach Pogoni Szczecin, ale też w reprezentacji Polski. 20 listopada 2003 r. zmarł w wieku zaledwie 47 lat.

– Jechałem właśnie do Polski i na granicy w Zgorzelcu w radiu usłyszałem, że Marek nie żyje. Strasznie to brzmiało i gdy dzisiaj o tym rozmawiamy, ciągle tak brzmi – mówi Adam Kensy. Od lat mieszka w Austrii, ale w latach 80. minionego wieku między innymi właśnie ze Szczechem tworzył drużynę Pogoni. Nie sięgnęła po żadne trofeum, ale należała do krajowej czołówki, w każdej chwili była w stanie pokonać każdego przeciwnika. Kensy był jej liderem, środkowym pomocnikiem, Szczech stał między słupkami. Po zakończeniu kariery życie zaczęło mu się komplikować, miał problemy zdrowotne. Podobno już jako bramkarz Pogoni narzekał na bóle żołądka. Palił papierosy, co było dodatkowym obciążeniem dla organizmu. Zmarł na atak serca.

Umiał rozkochać

– On był w zasadzie moim przeciwieństwem – zaznacza Zbigniew Długosz, który przez lata w Pogoni rywalizował o skład z Markiem Szczechem. – Miał naturalny talent, był gibki, sprężysty, obdarzony znakomitym refleksem. Przy tych bezcennych dla bramkarza walorach miał jednak dość słabą konstrukcję psychiczną. Nie wytrzymywał meczów pod dużym ciśnieniem, w takich sytuacjach stawał się nieobliczalny, popełniał błędy. Gdy jednak nie było takiego obciążenia, umiał bronić z fantazją i widowiskowo. Robił to wtedy z taką pasją, że rozkochał w sobie kibiców Pogoni. Dla nich Marek Szczech był idolem – przyznaje Długosz. Z kolei on do wszystkiego musiał dojść ciężką i wytrwałą pracą, co w połączeniu ze stalowymi nerwami, na które zawsze mógł liczyć, sprawiało, że był idealnym wsparciem dla pierwszego bramkarza. Gdy z Markiem Szczechem działo się coś złego, z ławki podnosił się Zbigniew Długosz i stał między słupkami tak długo, aż nominalna “jedynka” odzyskała równowagę duchową i znowu broniła jak w transie.

Tak było właśnie wiosną 1981 r., kiedy Pogoń walczyła o awans do ekstraklasy. Była w czołówce, ale zdarzały się jej niepokojące potknięcia. – 2 maja, kilka godzin przed pamiętnym, wygranym meczem reprezentacji Polski z NRD (1:0) na Stadionie Śląskim w el. MŚ, graliśmy w Gliwicach z Piastem, którego bramkarzem był Jan Szczech, młodszy brat Marka. Wcześniej Marek występował w podstawowym składzie, ale trener zrobił zmianę. W Gliwicach ja już broniłem, było 3:0 dla nas, a potem nie przegraliśmy meczu do końca sezonu i wywalczyliśmy awans. Po awansie do bramki wrócił Marek i znowu pokazał, że w takich momentach jest znakomity – mówi Długosz.

Zmiana przed karnym

Jeszcze wcześniej był finał Pucharu Polski w Kaliszu, w którym Pogoń już jako beniaminek ekstraklasy zmierzyła się z Legią Warszawa. W jedenaste wyszedł Długosz. W 83. minucie przy stanie 0:0 legioniści mieli rzut karny. Wtedy trener Jerzy Kopa dokonał manewru rodem z piłki ręcznej, oczywiście z tym zastrzeżeniem, że bez zmiany powrotnej. Otóż zdjął z boiska Długosza, a wprowadził Szczecha, bo był przekonany, że ten jest lepszy w bronieniu jedenastek. I Szczech faktycznie nie dał się pokonać strzelającemu Krzysztofowi Adamczykowi!

– Nie rozumiałem jednak decyzji trenera, bo zachowywałem czyste konto i chciałem bronić karnego. Może też bym obronił? To było dla mnie krzywdzące. Sporo czasu zajęło mi opuszczenie boiska, bo nie miałem na to najmniejszej ochoty. A potem stanąłem za bramką i krzyknąłem do Marka, żeby rzucił się w prawo. Posłuchał mnie i obronił – twierdzi Długosz. 24 czerwca 1981 r. Puchar Polski zdobyła jednak Legia, bo na dwie minuty przed końcem dogrywki do siatki trafił Adam Topolski.

Metr do słupka

Wiosną 1983 r. w ligowym starciu z tym samym przeciwnikiem doszło do odwrotnej zmiany w bramce, tyle że w zgoła innych okolicznościach.

– Rozgrywaliśmy mecz na Łazienkowskiej, a jak wiadomo, tam zawsze ciężko walczyło się o punkty. Tym razem szło nam jednak zaskakująco dobrze! Szybko trafił Marek Włoch, potem z rzutu karnego podwyższył Jurek Stańczak. Do przerwy było 3:1, bo dla nas strzelił jeszcze Jarek Biernat, a dla Legii Krzysiek Adamczyk. Na początku drugiej połowy przymierzył Heniek Miłoszewicz. Zrobiło się już tylko 3:2 i wtedy… Marek Szczech skreczował. Że niby przy interwencji uderzył się o słupek, choć miał metr do słupka. Cały on. Robiło się już bardzo nerwowo, więc poczuł nagłą potrzebę opuszczenia boiska. Tak to wtedy odebrałem i przez czterdzieści lat moja ocena się nie zmieniła – mówi Zbigniew Długosz. Wtedy, na ponad pół godziny przed końcem spotkania, zastąpił Szczecha w bramce i zachował czyste konto, a Portowcy utrzymali bezcenne prowadzenie. Na następne zwycięstwo przy Łazienkowskiej Legia musiała czekać 36 lat.

“Byłem bliski załamania psychicznego”

Szczech na największym sportowym zakręcie znalazł się pod koniec rundy rewanżowej tego samego 1983 r. Pogoń walczyła o czołowe lokaty w lidze, miała nawet szanse na mistrzostwo Polski, bo na cztery kolejki przed końcem rozgrywek zajmowała czwarte miejsce z trzypunktową stratą do lidera (wówczas za zwycięstwo przyznawano 2 punkty). Portowcy byli więc w wielkiej grze, kiedy wybrali się na wyjazdowe spotkanie z Cracovią. Z kolei Pasy broniły się przed spadkiem (okazało się zresztą, że skutecznie) i pilnie potrzebowali zwycięstwa. Wygrali 3:0. Goście spisali się fatalnie, ale największa krytyka spadła na Szczecha. Popełniał proste błędy i w sytuacjach, w których nawet nie kończyło się utratą gola, doprowadzał szczecińskich kibiców do wściekłości.

Trener Eugeniusz Ksol nie zamierzał na to bezczynnie patrzeć. Przy stanie 0:2 zdjął Szczecha z boiska, zastąpił go Długosz. Podstawowy bramkarz poniósł poważniejsze konsekwencje, bo nie zagrał już do końca sezonu, a w następnym do bramki wrócił dopiero na wiosnę. Tamte wydarzenia ciągle mocno w nim siedziały: “Po przegranym meczu z Cracovią zostałem posądzony o sprzedanie punktów. Jeszcze dzisiaj włos jeży mi się na głowie, jak sobie przypomnę to straszne oszczerstwo. Najgorszemu wrogowi bym nie życzył tego, o co mnie wtedy posądzono. Strasznie to przeżywałem, byłem bliski załamania psychicznego. Na szczęście mam rozsądną żonę i w tym trudnym momencie bardzo mnie wspierała” – opowiadał po kilku latach w wywiadzie dla Przeglądu Sportowego.

Pisz pan Pisz

– Przychodził do nas jako junior i było jasne, że musi się uzbroić w cierpliwość w walce o grę w pierwszej drużynie. Dość szybko zaczął pojawiać się na naszych treningach i trudno było nie zauważyć, że ma wyjątkowy talent. Skromny i pracowity był z niego chłopak – zaznacza Henryk Wawrowski, były reprezentant Polski i jeden z najwybitniejszych piłkarzy w historii Pogoni Szczecin. Mimo że Marek Szczech przez lata związany był z Portowcami, pochodził z Pisza na Mazurach. – Kiedyś milicjant chciał mu wypisać mandat i zadawał rutynowe pytania. “Imię i nazwisko?”. “Marek Szczech”. “Gdzie pan mieszka?”. “Pisz pan Pisz”. “No dobra, ale co mam pisać?”. “No mówię przecież: Pisz!”. “Nie przeginajcie, obywatelu. Ostatni raz pytam: co mam pisać?!”. Marek opowiadał nam tę anegdotkę i zaśmiewał się do łez – opowiada Zbigniew Długosz.

Jego wieloletni konkurent w bramce w Pogoni był do 1985 r. Gdy odszedł, pozycja Szczecha zrobiła się już niepodważalna. Wcześniej bronił w pucharowym dwumeczu z 1. FC Köln (1:2 i 0:1), a w 1987 r. była jeszcze inna pamiętna konfrontacja z Hellas Verona (1:1 i 1:3). – Wydaje mi się, że Marek lepiej znosił sytuację, kiedy wiedział, że jest niekwestionowanym numerem jeden – ocenia Adam Kensy. Bramkarz trafił wówczas nie tylko do olimpijskiej reprezentacji Polski, której nie udało się jednak awansować na igrzyska w Seulu, ale też do pierwszej kadry. Zagrał w niej dwa mecze: towarzyski z Rumunią (1:3) oraz punkty w el. ME 1988 z Holandią (0:2) w Zabrzu, kiedy dwukrotnie kapitulował po strzałach Ruuda Gullita.

Do Austrii tylko na chwilę

Po zakończeniu kariery Marek Szczech tylko przez chwilę szukał zarobku za granicą. – Próbowałem mu pomóc, ściągnąłem go do Austrii, żeby bronił w mojej drużynie HAKA Traun i przy okazji dorabiał sobie pracą w magazynie, ale jakoś się nie zaaklimatyzował, wrócił do Polski – mówi Kensy, który przyznaje, że do Pogoni trafił właśnie dzięki Szczechowi. – Był na obozach kadrze narodowej juniorów i polecił mnie działaczom szczecińskiego klubu, bo jeszcze mało kto mnie znał. Dlatego później tym bardziej kumplowałem się z Markiem. Na wyjazdach i zgrupowaniach zwykle mieszkaliśmy razem w jednym pokoju. Wiadomość o jego śmierci była dla mnie ciosem, pewnie tak samo dla wielu kolegów z tamtej Pogoni. Dobrze, że teraz go wspominamy, zasłużył na to – podkreśla Kensy. Grób Marka Szczecha znajduje się na cmentarzu komunalnym w jego rodzinnym Piszu.